Dęby Quercus L. to około sześciuset gatunków drzew występujących w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Rodzime polskie dęby to przede wszystkim dąb szypułkowy Quercus robur i dąb bezszypułkowy Quercus petraea, które mają pewne różnice widoczne dla biologa, ale dla użytkownika drewnianej podłogi niezauważalne.
Trzecim występującym w Polsce gatunkiem jest dąb czerwony Quercus rubra pochodzący z Ameryki Północnej zaintrodukowany w Europie. Początkowo występował wyłącznie w parkach, ale rozprzestrzeniwszy się, obecnie występuje również naturalnie w lasach, stanowiąc pewne zagrożenie dla rodzimych gatunków. Dąb czerwony ma nieznacznie gorsze parametry, ale jest ceniony ze względu na swe ciepłe różowawe zabarwienie.
Drewno dębowe jest cenionym materiałem na deski podłogowe. Charakteryzuje się wysoką twardością (5000 N w skali Janki) i przyzwoitą stabilnością (skurcz styczny: 8-10%; promieniowy: 3,5-4,7%).
mozaika przemysłowa dąb - klasa AB
mozaika przemysłowa dąb - klasa A
mozaika przemysłowa dąb - klasa B z widocznym bielem
Czarny dąb to drewno modyfikowane. Dzięki procesowi tzw. wędzenia uzyskuje ciemnobrązową barwę, w odpowiednim świetle prawie czarną. Biel i błyszcz barwią się znacznie słabiej, więc – jeśli występują w wędzonym elemencie – po wędzeniu są nadal widoczne. Takie elementy zwykle klasyfikuje się jako klasa 2. Elementy o jednolitej barwie to klasa 1.
deski podłogowe czarny dąb - klasa A
mozaika przemysłowa czarny dąb - klasa A, olejowana
mozaika przemysłowa czarny dąb - klasa A, lakier matowy
mozaika przemysłowa czarny dąb - klasa B, olejowana
mozaika przemysłowa czarny dąb - klasa A, lakier matowy
dąb termo
dąb barwiony (np. bielony)
Teak czyli Tectona grandis to gatunek drzewa pochodzący z południowo-wschodniej Azji. Jego wysoka wartość użytkowa i idąca za tym wysoka rentowność uprawy spowodowała rozprzestrzenienie gatunku po całym tropikalnym świecie i dziś jest uprawiany w całym tym obszarze począwszy od Azji, poprzez Afrykę aż po Karaiby.
Świeżo pozyskane drewno teakowe ma barwę jasnożółtą, która z czasem trochę ciemnieje do pomarańczowo-brązowej. Słoje są ciemniejsze, czasem brązowe, czasem szare. Elementy z równolegle ułożonymi szarymi włóknami są czasem selekcjonowane i nazywane „tiger”.
Drewno teakowe ma twardość zbliżoną do dębiny (4740 N w skali Janki) i wysoką stabilność (skurcz styczny: 5,3%; promieniowy: 2,6%). Jako dość tłuste jest bardzo odporne na działanie wody (także wody słonej), dlatego często wykorzystywane jest w łazienkach i na pokładach luksusowych jachtów.
Deski teakowe to wyrób dość drogi. Przy zakupie warto upewnić się, że wyrób jest wykonany z drewna gatunku Tectona grandis a nie z innych oferowanych nieuczcicwie pod nazwą teak.
deski podłogowe teak Tectona grandis - klasa 1
deski podłogowe teak Tectona grandis - klasa natur
Drewno egzotyczne – niedawno jeszcze relatywnie niedrogie – stało się rozwiązaniem raczej luksusowym. Różnorodność kolorów pozwala na dużą swobodę w projektowaniu i uwolnienie się od klasycznych jasnobrązowych odcieni dębu czy jesionu.
Spośród setek dostępnych w Europie egzotycznych gatunków na szczególną uwagę przy wyborze materiału na podłogę zasługują:
gatunek drewna | twardość skala Janki N | skurcz całkowity % |
balsa Ochroma pyramidale | 300 | 8,5 |
sosna Pinus sylvestris | 2420 | 13,6 |
modrzew europejski Larix decidua | 3290 | 12,5 |
orzech czarny Juglans nigra | 4490 | 12,8 |
teak Tectona grandis | 4740 | 7,2 |
dąb szypułkowy Quercus robur | 4980 | 13,0 |
dąb bezszypułkowy Quercus petraea | 4990 | 14,2 |
dąb czerwony Quercus rubra | 5430 | 16,1 |
buk Fagus sylvatica | 6460 | 17,3 |
jesion Fraxinus excelsior | 6580 | 15,2 |
merbau Intsia spp. | 7620 | 8,0 |
wenge Millettia laurentii | 8600 | 12,9 |
jatoba Hymenaea courbaril | 11950 | 12,1 |
cumaru Dipteryx odorata | 14800 | 12,6 |
ipe (lapacho) Handroanthus spp. | 15620 | 12,4 |
źródło: The Wood Database
Termowanie drewna polega na wygrzaniu go w odpowiedniej temperaturze i wilgotności. W wyniku tego zabiegu dochodzi do zmiany jego kolor na ciemniejszy oraz poprawienia niektórych parametrów. Deski z jesionu termo zwykle oferowany są w dwóch odcieniach – jaśniejszym i ciemniejszym – nazywanych np. koniak, bursztyn itp.
Merbau to wyjątkowy materiał świetnie nadający się na drewnianą podłogę. Jeszcze w roku 2010 podłogi z merbau silnie konkurowały z podłogami dębowymi. Wzrost kursu dolara amerykańskiego i trudności w pozyskaniu surowca spowodowały znaczny wzrost cen desek podłogowych merbau.
Drewno merbau twardością przewyższa znacznie drewno dębowe. W skali Janki jego twardość to 7620 N. Twardość drewna dębowego to ok. 5000 N.
Również współczynniki skurczu (styczny ok. 4,7%; promieniowy ok. 2,8%) wyglądają wyjątkowo korzystnie, dzięki czemu powstające w okresie grzewczym szczeliny powinny być znacznie mniejsze.
Czarny merbau to drewno merbau poddane modyfikacji (tzw. wędzeniu), w której wyniku jego kolor zmienia się na ciemnobrązowy, brunatny lub prawie czarny. Nie powstaje jednak jednolita powierzchnia – deski mają wyraźnie różne odcienie a w promieniach słońca albo w mocnym halogenowym oświetleniu słoje drewna są widocznie jaśniejsze, tworząc ciekawy delikatny rysunek.
Parametrami technicznymi czarny merbau nie odbiega znacząco od naturalnego. Czyni go to doskonałą alternatywą dla drewna wenge lub czarnego (wędzonego) dębu.
Podobnie jak w przypadku surowego (niewędzonego) drewna merbau ostateczny wygląd podłogi jest silnie uzależniony od zastosowanej impregnacji. Po zastosowaniu lakieru wodorozcieńczalnego drewno będzie miało na ogół jasny odcień. Natomiast zastosowanie oleju albo lakieru podkładowego pogłębiającego kolor spowoduje, że podłoga będzie ciemniejsza, a kontrasty z jaśniejszymi słojami będą bardziej widoczne.
Decydując się na czarną podłogę drewnianą, należy mieć świadomość, że wymaga ona częstszego sprzątania. Zanieczyszczenia (kurz itp.) są na niej bardziej widoczne. Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie matowego lakieru albo oleju. Zanieczyszczenia na matowej podłodze nie rzucają tak mocno się w oczy.
W przypadku czarnego merbau szczotkowanego i zabarwionego pigmentem nieregularna struktura powierzchni doskonale maskuje zanieczyszczenia. Nie ma więc obawy, że sprzątanie będzie uciążliwe.
Drewno orzecha jest dość cenne. Na rynku można spotkać wiele wyrobów oferowanych jako orzech, które do rodzaju Juglans nie należą a ich parametry mogą być całkowicie różne. Przy dokonywaniu wyboru warto sprawdzić łacińską nazwę oferowanego wyrobu.
orzech czarny Juglans nigra - deski podłogowe
orzech czarny Juglans nigra - deski podłogowe
orzech czarny Juglans nigra - deski podłogowe
Pod pochodzącą z języka niemieckiego lub niderlandzkiego nazwą palisander kryje się drewno różnych gatunków drzew głównie z rodzaju Dalbergia. Ponieważ jest to drewno różnych gatunków, ma bardzo zróżnicowany wygląd. Główne wspólne cechy wizualne palisandrów to bardzo wyraźne usłojenie i raczej ciemne kolory.
Drewno dalbergii w języku angielskim nazywane jest rosewood, co bywa mylące, gdyż z drewnem różanym nie ma wiele wspólnego, choć pochodzący z Azji sonokeling ma piękny różany zapach.
Pod nazwą palisander można w Polsce spotkać głównie cztery gatunki:
Sonokeling Dalbergia*) latifolia (pochodzi z południowo-wschodniej Azji. To bardzo twarde drewno (10870 N w skali Janki) o wysokiej stabilności (skurcz styczny: 5,9%; promieniowy: 2,7%) doskonale nadaje się na deski podłogowe.
Palisander rio Dalbergia*) nigra (Bahia Rosewood, Brazilian rosewood, Jacaranda, Pianowood, Rio Rosewood, Rosewood (S) Jacaranda, Jacarand´a de Bah´ıa, Jacarand´a de Brasil, Palisandro de Brasil, Palisandro del Brasil (F) Palissandre du Br´esil, Dalbergia nitida ) pochodzi z Ameryki Południowej. To wspaniałe drewno jest bardzo twarde (12410 w skali Janki) i stabilne (skurcz styczny: 4,6%; promieniowy: 2,9%)
Palisander santos Machaerium spp. to grupa gatunków spokrewnionych z wyżej wymienionymi. Najczęściej spotykany Machaerium scleroxylon ma wysoką twardość (8710 N w skali Janki) i stabilność (skurcz styczny: 6,7%; promieniowy: 2,8%)
Shisham Dalbergia*) sissoo (sheesham, sissoo, North Indian rosewood, tali) to drzewo występujące naturalnie w północnych Indiach, Nepalu i Pakistanie oraz na plantacjach w zachodniej Azji. Jest twarde (7380 N w skali Janki) i stabilne (skurcz styczny: 5,3%; promieniowy: 3,1%). Wykorzystywane jest głównie do produkcji mebli.
palisander sonokeling czyli east Indian rosewood - deski podłogowe
palisander sonokeling czyli east Indian rosewood - mozaika przemysłowa
palisander sonokeling czyli east Indian rosewood - deski podłogowe
*) 2 stycznia 2017 roku wszystkie gatunki dalbergii umieszczono w załączniku II konwencji CITES, co praktycznie zakazuje handlu międzynarodowego tym drewnem i wyrobami z niego.
Deski szczotkowane poddawane są obróbce mechanicznej, w której wyniku z powierzchni elementu usuwane są miękkie włókna drewna. Ten zabieg powoduje, że powierzchnia deski ma uwydatnioną strukturę a słoje są bardziej widoczne i wyraźnie wyczuwalne pod palcami.
Deski warstwowe zwane też parkietem warstwowym są złożone z dwóch lub trzech warstw. Wierzchnia – zwana użytkową lub licową – wykonana jest ze szlachetnego drewna. Poniżej jest drewno niższej wartości, sklejka, płyta pilśniowa lub inne materiały drewnopochodne.
Taka budowa na ogół zmniejsza koszt wyrobu poprzez zmniejszenie zużycia wartościowego szlachetnego surowca. Ponadto pozwala wykorzystać odpady z produkcji z dbałością o środowisko.
Jak zapewniają ich producenci, deski warstwowe są bardziej stabilne niż deski podłogowe lite, gdyż ich budowa ogranicza pracę drewna i powstające w okresie grzewczym szczeliny między elementami są mniejsze.
Przy ocenie wpływu na zdrowie desek warstwowych warto sprawdzić, jakimi klejami spojono warstwy, jakich użyto do produkcji płyty pilśniowej lub sklejki i jaka jest emisja formaldehydu z gotowego wyrobu. Tę ostatnią informację można pozyskać, zapoznając się z deklaracją właściwości użytkowych wystawioną na podstawie normy PN-EN 14342:2013: klasa E1 oznacza emisję formaldehydu na poziomie ≤ 0,124 mg/m3 i ≤ 3,5 mg/m2h; zaś klasa E2 powyżej tych poziomów.
Deski warstwowe na ogół mają wykończoną powierzchnię (olejowaną lub lakierowaną) i nazywane są deskami gotowymi lub parkietem gotowym. Instalacja takiego wyrobu jest szybka – unika się uciążliwego cyklinowania.
Choć deski gotowe mogą być użytkowane zaraz po utwardzeniu się kleju – często nawet następnego dnia po ułożeniu (należy stosować się do zaleceń producenta kleju) – większość producentów sugeruje, by dokonać tzw. pierwszej konserwacji, która nie tylko poprawi zabezpieczenie powierzchni deski, ale i zabezpieczy fugi (szczeliny) między deskami, gdzie ewentualnie dostająca się woda mogłaby mieć kontakt z surowym drewnem.
Gotowe deski podłogowe na ogół są fazowane (ich krawędzie są ścięte), co po złożeniu elementów tworzy mały rowek. Faza podkreśla odrębność każdego elementu, ma jednak inne ważne zadanie: maskuje niewielkie szczeliny powstałe w okresie grzewczym, gdy deski ulegają wysuszeniu i się kurczą. Im deska jest szersza, tym obecność takiej fazy bardziej wskazana.
Warstwa licowa (użytkowa) desek warstwowych może być zrobiona z jednego dużego elementu lub większej liczby mniejszych elementów ułożonych na ogół w dwóch lub trzech rzędach. Stąd ich nazwy.
deska jednolamelowa:
deska dwulamelowa (często ma znacznie więcej niż dwa elementy, jednak są one ułożone w dwóch rzędach):
deska trzylamelowa (elementy ułożone w trzech rzędach):
deska wielolamelowa do posadzek wzorzystych:
Oczywiście mniejsze elementy są tańsze stąd cena desek dwu- i trzylamelowych jest niższa. Niestety rozwiązanie to ma pewną wadę. Jak powszechnie wiadomo, drewno wraz ze spadkiem wilgotności kurczy się. Elementy jednej deski są ze sobą sklejone i pracują razem, więc między nimi szczeliny na ogół nie powstają. Natomiast szczelina pomiędzy deskami jest wtedy odpowiednio większa – obrys każdej deski jest wyraźnie widoczny.
Jatoba to drewno drzew z gatunku Hymenea występującego głównie w Ameryce Południowej i środkowej, ale także w obszarach przybrzeżnych Afryki. W USA znane jest pod nazwą Brasilian cherry, na co wpływ ma jego intensywny wiśniowo-brązowy kolor.
Drewno jatoba jest bardzo twarde (11950 N w sklali Janki), stabilnością dorównuje dębowi (skurcz styczny: 8%; promieniowy: 4,2%), co czyni je świetnym surowcem na luksusowe deski podłogowe.
Drewno jatoba jest kolorystycznie podobne do drewna merbau – brązowe z czerwonym odcieniem. Łatwo je rozróżnić po innym usłojeniu. Cena desek jatoba jest na ogół wyższa.
Deska lita jest wykonana z jednego, litego (masywnego) kawałka drewna.
Deski egzotyczne pochodzące z Azji zwykle mają grubość 15 mm. Deski pochodzące z Ameryki Północnej mają na ogół grubość ¾ cala tj. ok. 19 mm. Do niedawna typowa europejska deska miała grubość 21 lub 22 mm.
Praktyka pokazuje, że grubość 15 mm jest zupełnie wystarczająca, dlatego i w Europie coraz częściej spotyka się wyroby o tej grubości.
Dla użytkownika ważką informacją jest grubość warstwy użytkowej, czyli grubość elementu nad piórem i wpustem. Im warstwa użytkowa jest grubsza, tym więcej razy deskę można cyklinować.
Według normy PN-EN 13226 grubość deski podłogowej (elementu posadzkowego litego z wpustem i wypustem) nie może być mniejsza niż 14 mm.
Elementy z piórem i wpustem (parkiet lub deski podłogowe) mogą być „lewe” lub „prawe”.
Jak je rozróżnić? Gdy patrzy się na wypust (pióro) boku a wypust czoła jest po prawej stronie, mamy do czynienia z deską prawą.
Natomiast gdy pióro jest po lewej stronie – z deską lewą.
W przypadku desek podłogowych układanych jako posadzka angielska (równolegle, „na dziko”) nie ma znaczenia, jaki rodzaj jest układany, choć lepiej, by wszystkie były jednego rodzaju. Jednak przy układaniu niektórych wzorów (np. tzw. jodełki) ważne jest, by mieć do dyspozycji elementy lewe i prawe.
Podłogi drewniane już od wieków pojawiają się w domach, sielskich dworkach i ekskluzywnych pałacach . Obecnie lite deski podłogowe mają wielu konkurentów. Mogą zostać zastąpione nie tylko litym parkietem – elementami o niewielkich wymiarach – ale wykonanymi również z litego drewna – ale też deskami warstwowymi lub sztucznymi panelami o wyglądzie, a nawet i fakturze drewna. Czy warto więc inwestować w drogie podłogi drewniane, gdy ich całkiem elegancki substytut często możemy mieć za połowę ceny?
Podłogi drewniane swoje właściwości zawdzięczają surowcowi, z którego zostały wykonane. Warto pamięć, że naturalny materiał zawsze będzie lepszy od sztucznego. Laminowane panele często na pierwszy rzut oka prezentują się bardzo elegancko i do złudzenia przypominają deski (często wraz z nierównościami, wzorem słojów). Syntetyki nigdy nie dorównają jednak wszystkimi cechami deskom podłogowym z naturalnych materiałów.
Deski z litego drewna pozwalają uzyskać w domowych wnętrzach ciepły, przytulny klimat, co sprawia, że są idealnym rozwiązaniem do sypialni. Przywodzą na myśl las, dlatego powinny przypaść do gustu osobom ceniącym sobie ekologiczne rozwiązania i bliskość natury.
Panele laminowane można zaś porównać do… pocztówki przedstawiającej leśny krajobraz. Producenci wykonują je bowiem z wiórów, a nie drewna litego. Wióry są spajane syntetycznymi klejami. Widoczny wzór słojów tworzy zaś papier z nadrukami zdjęć drewna, pokryty warstwą sztucznej żywicy. Dlatego panele zawsze pozostaną jedynie substytutem drewna litego. Nie posiadają jego podstawowych cech – trwałości, ciepła, doskonałych właściwości akustycznych.
Laminaty są chłodne, nieprzyjemne w dotyku. Wystarczy przejść bosymi stopami po takich panelach oraz podłodze ułożonej z naturalnych desek, aby poczuć różnicę. Drewno jest ciepłe, przywodzi na myśl domową atmosferę. Naturalna podłoga drewniana zachęca do spędzenia wieczoru przy kominku w salonie, nie naraża stóp na termiczny szok o poranku, gdy spóźnieni wyskakujemy w pośpiechu z łóżka.
Tę cechę drewna powinny docenić także osoby, które planują zamontowanie w domu ogrzewania podłogowego.
Podłoga drewniana nie elektryzuje się (naturalne drewno jest antystatyczne). Deski mają jeszcze jedną ważną przewagę nad sztucznymi panelami układanymi na gąbce lub korku i tworzącymi „pływającą” powierzchnię działająca jak membrana, na której słychać każdy krok. Naturalne drewno przyklejone do podłoża pozwala uzyskać cichą podłogę, co znacznie poprawia efekty akustyczne w domowych wnętrzach.
Ciekawą cechą podłóg z naturalnego drewna jest także zapach. Naturalne drewno wydziela delikatny, naturalny aromat, który kojarzy się z łonem natury. W porównaniu z litymi deskami podłogowymi wyroby syntetyczne nie tylko pachną inaczej – warto zwrócić uwagę na zastosowane przy ich produkcji kleje, których składniki mogą mieć wpływ na zdrowie.
Warto podkreślić również, że drewno „oddycha”, czego nie można powiedzieć o sztucznych panelach. W stylowo zaaranżowanym salonie, przytulnej sypialni czy funkcjonalnej jadalni uzyskamy zdrowy, przyjazny dla domowników mikroklimat, gdyż dzięki swym właściwościom higroskopijnym drewno stabilizuje wilgotność w pomieszczeniu.
Wielu użytkowników docenia podłogi drewniane z jeszcze jednego powodu – drewno jest bardzo trwałe. Wyższe ceny (w porównaniu do laminowanych paneli), w dłuższej perspektywie, zwracają się.
Laminowane panele pokryte są warstwą żywicy. Gdy ta ulegnie przetarciu, co najczęściej ma miejsce na krawędziach elementów, znajdujący się pod nią papier szarzeje i ulega zniszczeniu. Takiego elementu nie można naprawić, możliwa jest jedynie jego wymiana. W przypadku desek podłogowych i większości desek warstwowych możliwa jest ich wielokrotna regeneracja polegająca na przeszlifowaniu ich powierzchni (cyklinowanie) i ponownej impregnacji olejem lub lakierem. Przy odpowiedniej grubości warstwy użytkowej (nad piórem i wpustem) rzędu 5-7 mm można liczyć na kilkadziesiąt lat użytkowania.
Osoby, które decydują się na montaż podłogi drewnianej, mogą wybrać lity parkiet, lite deski lub podłogi warstwowe (dwuwarstwowe i trójwarstwowe). Lite deski są najbardziej naturalnym rozwiązaniem – drewno przechodzi tylko podstawową obróbkę i jest układane na podłodze (rozwiązanie to stosowano już przed wiekami).
Deski dwuwarstwowe i trójwarstwowe pozwalają tworzyć stylowy parkiet. Jako warstwa wierzchnia używane są szlachetne gatunki drewna, a warstwy spodnie tworzy najczęściej drewno iglaste lub sklejka.
Drewniane podłogi są bardzo eleganckie. Deski lite pozwalają zachować naturalny charakter drewna – widoczne są na nich słoje, sęki, rozkład twardzieli. To sprawia, że niemal każda deska jest inna. Całość prezentuje się elegancko, nie wygląda niczym z seryjnej produkcji (wykonane według formy).
Takie podłogi staną się prawdziwą ozdobą salonu urządzonego w stylu klasycznym. Prezentują się prestiżowo, pozwalają wprowadzić do domowego wnętrza powiew luksusu. Drewno stosowano w najznamienitszych pałacach, zdobiło podłogi przestronnych komnat i sal balowych.
Producenci desek podłogowych wykorzystują różne gatunki drewna liściastego i iglastego.
Tradycjonaliści mogą wybrać gatunki rodzime – dobrze na podłogach sprawdzają się popularne dąb i jesion, a także rzadkie klon, grab i wiąz. Poszukujący odmiennych rozwiązań mogą pomyśleć o deskach podłogowych z drewna egzotycznego – mnogość kolorów i rodzajów usłojenia pozwala dopasować podłogę do każdego charakteru wnętrza. Niektóre egzotyczne gatunki parametrami technicznymi znacznie przebijają nawet europejski dąb. Spośród szerokiej gamy egzotycznych gatunków szczególnie godne polecenia są merbau, jatoba, teak i orzech północnoamerykański.
W nowoczesnym salonie czy przestronnym holu idealnie sprawdzą się barwne gatunki drewna egzotycznego. Gdy zależy nam na wyjątkowej trwałości, możemy wybrać deski z drewna merbau, które jest bardzo twarde, ciężkie, stabilne i odporne na działalność insektów (m.in. termitów). Taka podłoga przywodzi na myśl stylowe sale w pałacach czy luksusowych hotelach.